سازمان جهانی بهداشت بر اساس این اصل بنا شده که همه افراد بتوانند به حق خود به بالاترین سطح ممکن از سلامت دست یابند. تلاشی جهانی برای اینکه خدمات مربوط به تندرستی میان همه‌ی انسان‌ها از دارا و ندار به صورت برابر توزیع شود. به بهانه‌ی هفته سلامت که امسال با شعار «پوشش همگانی سلامت؛ برای همه و در همه جا» نامگذاری شده است، هفته نامه سخن تازه گفت‌وگویی با دکتر محمد موقری پور معاون بهداشتی دانشکده علوم پزشکی سیرجان داشته است که در ادامه می آید.
- از نظر شما مشکلات مهم بهداشتی و مسائل بومی سیرجان چیست؟
متاسفانه وضعیت کلی استان کرمان و بسیاری از استان ها از نظر شاخص‌های سلامت مناسب نیست. ما بیشتر در بخش بیماری‌های غیرواگیر آسیب می‌بینیم. که مربوط به تغذیه و سبک زندگی‌ست.
- شاخص‌ها چیست؟
وزارت بهداشت از یک جمعیت قابل توجه با یک سری سوال‌ها و آزمایش‌ها از جمله قد و وزن، فشارخون، قند خون، چربی خون و همچنین پرسشگری در مورد میزان فعالیت بدنی، مصرف مواد مخدر، دخانیات و الکل و... بررسی میدانی انجام داده است. براین اساس امتیاز میدهند.
- برنامه‌تان برای مقابله چیست؟
عمده تلاش و برنامه ریزی وزارت بهداشت در بخش بیماری‌های غیر واگیر، غربالگری و خطرسنجی است و آموزش جوانان برای کاهش آسیب ها و اطلاع‌رسانی برای خطرسنجی. چهار بیماری غیرواگیر مهم داریم؛ دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی و فشارخون، سرطان و بیماری‌های مزمن ریوی. برای این بیماری ها طبق دستورالعمل ها خطرسنجی انجام می شود چرا که افزایش بیماری های غیرواگیر خطر جدی برای سلامت جامعه است.
- خدمات و پوشش برنامه‌های بهداشتی شهرستان سیرجان را مناسب می‌دانید؟
در طرح تحول نظام سلامت به گونه ای در برنامه‌های سلامت تحول ایجاد شده است. ابتدا از سمت تمرکز بر فرد بیمار به سمت افراد در معرض بیماری رفتیم یعنی در واقع امروز داریم به سمت پیشگیری برای افراد کاملا سالم می‌رویم که مراقبت کنند.
مشکلات عمده ما رعایت نشدن مسائل بهداشت محیطی و روانی است. دفع غیربهداشتی زباله‌ها؛ جاری کردن آب فاضلاب در کوچه‌ها و مسدود بودن آب‌راه‌های شهری که بیشتر وظیفه‌ی شهرداری‌ست. مشکلات پیرامون بهداشت در شهر ما بیشتر فرهنگی‌ست که فقط کار یک اداره و سازمان نیست.
- اما به خود مرکز بهداشت هم انتقاداتی شده است. مثل اینکه نظارت بر درمانگاه‌ها کم است و گزارش شده برخی درمانگاه‌ها زباله‌های عفونی‌شان را توی جوی خیابان می‌گذارند. یا حتا چندسال پیش شایع شده بود که اتاقی که باکس زباله‌های عفونی بیمارستان کاشانی سابق هنوز سرجایش است و این خطری برای دانشجویان خوابگاه به شمار می‌آید. آیا کوزه‌گر از کوزه‌شکسته آب می‌خورد؟!
من کار اشتباه برخی درمانگاه‌ها را انکار نمی‌کنم. مواردی این چنینی بوده که ما و معاونت درمان دانشکده با شدت برخورد کرده‌ایم. دفع زباله‌های بیمارستان و درمانگاه‌ها اصولی دارد که ما نظارت کامل بر رعایت آن داریم. بازرسی می‌کنیم. حتا با درمانگاه‌ها مکاتبه کرده ایم که دستگاه امحا یا بی خطرسازی زباله در حد تولید زباله‌ی خودشان خریداری کنند. درباره‌ی بیمارستان کاشانی سابق که تبدیل به خوابگاه شده من چنین چیزی تا به حال نشنیدم. آنجا نوسازی شده است. کف، دیوارها، لوله‌کشی خوابگاه، قسمت قدیمی کامل تعمیر شده و چنین چیزی وجود ندارد.
- در بخش فرهنگسازی در زمینه‌ی بهداشت محیطی و روانی که گفتید مشکل عمده‌ی سیرجان است، تا کنون چه کرده‌اید و برنامه‌تان برای آینده چیست؟
در زمینه‌ی مصرف قلیان، کمپین «نه به قلیان» راه اندازی شده که امیدواریم با همکاری و هماهنگی دستگاه ها و مردم تاثیرگذار باشد.. مهمتر از هرچیز کار فرهنگی برای ارتقا فرهنگ بهداشتی جامعه است. برای مثال برخی اصناف رعایت مسائل بهداشتی را نمی‌کنند. مثلا بارها دیده شده که مغازه‌ای زباله‌هایش را دم در ورودی انباشت کرده است. مگر چقدر با تذکر و پلمپ مغازه می‌شود این پدیده را کمرنگ کرد؟ بحث فرهنگ است.
- در جشن‌های مذهبی نیز رعایت بهداشت توسط مردم نادیده گرفته می‌شود.
باور مردم قابل احترام است. اینکه کسی شربت نذری می‌دهد، باید بهداشت را رعایت کند. برای مثال حواسش به میزان قند و عوارض آن باشد. یا مردم به احترام ائمه اطهار نباید لیوان یک بار مصرف در جشن ها را در خیابان رها کنند. زیبنده‌ی شهر نیست. مشکل مهم شهر ما این است که در مورد بهداشت روانی، آمار خشونت و پرخاشگری در سیرجان بالاست و همچنین فعالیت بدنی افراد کم است. این‌ها فرهنگسازی رسانه‌ها را می‌طلبد تا به مرور درست می‌شود.
- از بهداشت روانی گفتید. معمولا آمار خودکشی خط قرمز است. وضعیت چگونه است؟
در خودکشی هنوز زیر آمار میانگین کشوری هستیم. دو آمار مربوط به خودکشی داریم یکی «اقدام به خودکشی» و دیگری «خودکشی موفق». خانواده‌ها اگر احساس کردند فردی از اعضای تهدید به خودکشی می کند، باید او را زیر نظر داشته باشند و بلافاصله با متخصصان روانپزشک یا مشاوران مطرح کنند.
- بدترین اتفاق بهداشتی سال گذشته در سیرجان را چه می‌دانید؟
پارسال اتفاق بدی افتاد که برای وجهه‌ی شهر زیبنده نبود. در یک مقطع زمانی مشروب آلوده در سطح نسبتا وسیع مصرف شد و مشکلاتی را برای برخی خانواده ها، بهداشت درمان و دستگاه‌های انتظامی و قضایی به وجود آورد. می‌طلبد که خانواده ها مراقبت بیشتری داشته باشند و جوانان را از مضرات مصرف الکل که در دین اسلام هم به شدت نفی شده، آگاه کنند.
- پیشگیری خود افراد یک بحث است و وظیفه‌ی اطلاع رسانی بهداشت، مبحثی دیگر. مثلا ماجرای ایدز که یک مدت اطلاع‌رسانی درباره‌ی آن به جامعه تابو شد. در این ربطه نظرتان چیست؟
در این موارد در سال گذشته اطلاع‌رسانی خوبی شده است. تابوهای اطلاع رسانی برای ایدز نیز برداشته شد؛ ایدز و هپاتیت تا حد زیادی کنترل شد. آمارهایی که پیش بینی می شد و اتفاق نیفتاد به خاطر اطلاع رسانی در سطح جامعه و رسانه ها بود. رسانه ها در اطلاع رسانی های بهداشتی و پیشگیرانه خیلی موثرند.
- در سطح شهر معتادان خیابانی زیادی دیده می‌شود که شب‌ها در پارک‌ها و خرابه‌ها می‌خوابند. به نظر می‌رسد به خاطر تزریق سرنگ آلوده و نبود امکانات بهداشتی، هرکدام از آن‌ها خطری بهداشتی برای شهر به شمار بیایند.
شناسایی بیماران ایدز و هپاتیت برای مراقبت دائم در حال انجام است. مراکز دی.آی.سی کارشان همین است که به معتادان خیابانی جهت پیشگیری از انتقال بیماری ها وسایل استریل و یکبارمصرف بدهند؛ سرویس هفته‌ای دوبار غذای گرم؛ فصلی یک لباس؛ میان وعده برای هر روز و وسایل جلوگیری.
- درباره سامانه یکپارچه بهداشت بفرمائید. هدف از اجرای آن چیست؟
از حدود یک سال و نیم گذشته سامانه سیب یا سامانه یکپارچه بهداشت در کل کشور و در سطح همه مراکز و پایگاه های بهداشتی وزارت بهداشت راه اندازی شد که کلیه اطلاعات خانواده ها را ثبت می کند. هدف از راه اندازی سامانه سیب دسترسی بهتر و یکپارچه به خدمات بهداشتی و نیز برنامه ریزی برای رساندن خدمات بهتر به خانواده ها و گروه های در معرض خطر در شهر و روستا می باشد. در اینجا لازم می دانم از کلیه همکاران زحمت کش بهداشت در مراکز خدمات شهری و خانه های بهداشت روستاها که بیشترین زحمت را برای خدمات رسانی انجام میدهند، تشکر کنم. در حوزه بهداشت طرح های بسیاری با موفقیت به اجرا رسیده و در حال اجراست که همین طرح واکسیناسیون اتباع خارجی و طرح وانیش فلوراید در حوزه دهان و دندان طرح های اجرایی اخیر است. در طول ایام نوروز هم همه واحدهای بهداشت آماده بودند و به نحو احسن تا حد اخطارها و تعطیلی واحدها و مراکز غذایی متخلف، خدمت رسانی کردند. در حوزه سلامت جوانان، برنامه های جدیدی برای گروه جوانان در دست اجراست که با مراجعه به مراکز و پایگاه های ما می توانند به راحتی دریافت خدمات داشته باشند. توصیه ما این است که همه گروه های سنی به مراکز و پایگاه های بهداشتی علوم پزشکی مراجعه و با تشکیل پرونده سلامت، خدمات ما را نسبت به سن و جنس خود دریافت کنند.